بهترین زمان تعویض روغن گیربکس یا واسکازین

روغن گیربکس یا روغن واسکازین

یکی از روغن‌هایی که در خودرو مصرف می‌شود، روغن دنده یا واسکازین است. واسکازین کلمه روسی روغن دنده (Gear oil) است. این روغن‌ها در گیربکس و دیفرانسیل خودرو مورد استفاده قرار گرفته و با روغن موتور فرق دارند. روغن دنده دارای مواد افزودنی مخصوصی است که از چرخ‌دنده‌ها و متعلقات آن‌ها در برابر فشار وارده محافظت می‌کند. روغن دنده مخصوص دیفرانسیل چون در شرایط سخت‌تری کار می‌کند، اغلب از روغن دنده گیربکس قوی‌تر می‌باشد. این روغن‌ها نیز مانند روغن موتور بر اساس سطح کیفیت (API) و ویسکوزیته (گرانروی SAE) طبقه‌بندی می‌شوند. این روان‌ساز دارای گرانروی ناچیز (حتی در دماهای پایین) بوده و با فلزات موجود در جعبه ‌دنده (فولاد و آلیاژهای مس) سازگاری کافی دارد.

واسکازین نیز مانند سایر روغن‌ها نیاز به تعویض دارد که تعویض به‌موقع آن باعث روان کارکردن گیربکس، افزایش عمر مفید قطعات، کاهش درجه حرارت گیربکس، کاهش سر و صدا و در نهایت بهبود عملکرد آن می‌شود؛ کیلومتر تعویض آن هم بستگی به نوع روغن و گیربکس خودرو و شرایط مختلف آب و هوایی و کارکرد آن دارد. معمولا هم‌زمان با تعویض دیسک و صفحه کلاچ، واسکازین نیز تعویض می شود. با فرض متوسط عمر سیستم کلاچ خودرو با در نظر گرفتن ترکیبی از رانندگی در داخل شهر و جاده حدود 100 هزار کیلومتر کارکرد باشد، پس در هر بار تعویض دیسک و صفحه کلاچ که با باز شدن کامل گیربکس همراه است، این سیال نیز تعویض می‌شود.

این موضوع در مورد خودرو‌های دارای گیربکس اتوماتیک کاملا متفاوت است. عملکرد این نوع گیربکس‌ها هیدرومکانیکی بوده و با استفاده از فشار روغن و تنظیم مقدار فشار آن، نیروی لازم را از موتور به چرخ‌ها منتقل می‌کند. تعویض دنده‌ها از طریق تغییر مسیر و کنترل فشار جریان روغن در گیربکس توسط شیرهای الکترونیکی (شیر برقی) انجام می‌شود. تمامی این اعمال و کنترل قسمت‌های مختلف توسط نرم‌افزاری که بر روی واحد الکترونیکی گیربکس (EGS) نصب است انجام می‌گیرد.

در داخل گیربکس‌های اتوماتیک AL4 که در خانواده 206 دیده می‌شود، از روغن مخصوصی استفاده شده که اصطلاحا به روغن‌های مادام‌العمر (Lifetime) معروفند. منظور از این اصطلاح این نیست که هیچ‌گاه نیاز به تعویض نخواهند داشت، بلکه حکایت از مدت زمان زیاد کارکرد آن‌ها دارد.

روغن گیربکس در اثر ورود ذرات گرد و غبار از منافذی که روغن از آن‌ها به بیرون نشت می‌کند و همچنین کارکردن طولانی‌مدت روغن در دمای بالا به سرعت دچار استهلاک شده و سبب از بین رفتن خاصیت اولیه آن می‌شود.

روغن‌ ترانسفورماتور

روغن‌ ترانسفورماتور چیست؟

در سال 1892، اولین ترانسفورماتور توسط شرکت جنرال الکتریک ساخته شد. در این ترانسفورماتور از یک روغن معدنی به‌عنوان سیال خنک‌کننده و دی الکتریک استفاده می‌شد. بعدها استفاده از سیالات دی الکتریک هالوژنه، به‌ویژه سیالات آسکارل، به علت مقاومت عالی این سیالات در برابر آتش، در ترانسفورماتورها رواج بسیاری یافت.
آسکارل یک نام عمومی برای گروهی از هیدروکربن‌های کلردار است که به‌عنوان روغن‌های عایق در تجهیزات الکتریکی و ترانسفورماتورها کاربرد داشته‌اند. یک گروه بزرگ از آسکارل‌ها، بی‌فنیل‌های پلی‌کلره (PCB) ها هستند. استفاده از این سیالات تا حدود دهه‌ی 1970 میلادی ادامه داشت، اما به دلایل خطرات زیست محیطی و سلامتی، استفاده از آنها محدود گشته و سیالات دیگری جایگرین این مواد شد. از جمله‌ی این سیالات می‌توان به روغن‌های سیلیکونی و هیدروکربن‌های دارای وزن مولکولی زیاد اشاره کرد که در حال حاضر به مقدار بسیار زیادی کاربرد دارند. از سیالات دیگری که تا اندازه‌ای در این موارد استفاده می‌شود، می‌توان به استرها و هیدروکربن‌های سنتزی اشاره کرد. استرهای سنتزی دارای خواص دی الکتریکی خوبی بوده و خاصیت زیست تخریب‌پذیری بهتری نسبت به روغن‌های معدنی و سیالات هیدروکربنی دارند. اما به علت هزینه‌ی بالای استرهای سنتزی، از این مواد تنها در ترانسفورماتورهای متحرک و وسایل‌نقلیه استفاده می‌شود.
از روغن استرهای طبیعی که از دانه‌های گیاهی تهیه می‌شوند، نیز در دهه‌ی 1890 در ترانسفورماتورها استفاده می‌شد. این استرها هیچ مزیتی از لحاظ اقتصادی و کارایی، نسبت به روغن‌های معدنی ندارند. علاوه بر این، استرهای طبیعی، از مقاومت کمتری در برابر اکسیدشدن نسبت به روغن‌های معدنی، برخوردارند. بنابراین دلایل در حال حاضر از استرهای طبیعی در ترانسفورماتورها استفاده نمی‌شود.

بررسی پارامترهای مهم

• مقدار گاز محلول در روغن حائز اهمیت می باشد. به علت وجود تنش‌های حرارتی و الکتریکی احتمال تجزیه و تخریب روغن‌های مورد استفاده در ترانسفورماتور وجود دارد. در اثر این عمل، محصولات و مواد مختلفی در روغن تشکیل می‌شوند. بیشتر این مواد به‌صورت محلول در روغن وجود دارد. مقدار، ترکیبات و نرخ تولید ترکیبات گازی در روغن ترانس، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی میزان تخریب روغن ترانس باشد.
• وجود آب در روغن ترانسفورماتور سبب کاهش خاصیت دی الکتریک در آن می‌شود. به این دلیل باید مقدار آب در روغن ترانسفورماتور ناچیز باشد.
• عدد اسیدی یک روغن با کارکرد آن افزایش می‌یابد و معیار مقدار مواد اسیدی موجود در آن است.
• کشش سطحی یک روغن مقدار نیروی مورد نیاز برای پاره کردن لایه‌ی روغن در سطح مشترک روغن و آب است این مقدار برحسب "دین بر سانتیمتر" بیان می‌شود. در صورت وجود آلودگی‌هایی همچون رنگ، صابون، وارنیش و محصولات حاصل از اکسایش در روغن، کشش سطحی روغن کاهش می‌یابد. بنابراین کاهش مقدار کشش سطحی در روغن، نشان‌دهنده‌ی وجود آلودگی و محصولات اکسیداسیون در آن است. در نتیجه می‌توان از این روش به منظور تعیین میزان اکسیدشدن در روغن استفاده کرد. محصولات اکسیدسیون سبب کاهش خاصیت عایق‌بندی و خنک‌کنندگی روغن می‌شود.
• رنگ روغن نشان‌دهنده ی درجه‌ی پالایش روغن است. برای روغن‌های در حال کارکرد، تغییر رنگ می‌تواند، نشان‌دهنده‌ی وجود آلودگی و تخریب روغن باشد.
• ثابت دی الکتریک، کمترین ولتاژی است که در آن ولتاژ، جرقه‌ی الکتریکی در روغن رخ می‌دهد. این خاصیت معیاری از مقاومت روغن در برابر تنش‌های الکتریکی است.کم بودن ثابت دی الکتریک نشان‌دهنده‌ی وجود آلودگی‌هایی همچون آب و ذرات رسانا در روغن است. دو روش استاندارد اندازه گیری ثابت دی الکتریک تدوین شده است.
• طبق قوانین زیست محیطی، استفاده از بی‌فنیل‌های پلی کلرینه (PCB) در روغن‌های ترانسفورماتور ممنوع است. روغن ترانسفورماتور در صورت دارا بودن PCB به میزان کمتر از ppm 50، فاقد PCB و در صورت دارا بودن PCB به میزان ppm 500- 50، آلوده به PCB و در صورت دارا بودن PCB به مقدار بیش از ppm 500، دارای PCB نامیده می‌شود.
• ترکیبات فوران به‌عنوان محصولات جانبی حاصل از تخریب مواد سلولزی مانند کاغذهای عایق و چوب تولید می‌شوند. این ترکیبات به‌عنوان نشانگرهای مقدار از دست رفتن توانایی عایق‌بندی روغن به‌کار می‌روند.
• مقدار عناصری مانند مس، آهن، آلومینیوم، سرب، روی، نیکل، نقره، قلع، کادمیم و تنگستن به منظور تعیین شرایط دستگاه‌ها و تجهیزات همواره ملاحظه و مطالعه می‌شود.
• به منظور تعیین مقدار سایش و آلودگی، تعداد ذرات با ابعاد بزرگتر از 2، 5، 10، 15، 25، 50، 100 میکرون مطالعه می‌شود. استفاده از این اطلاعات همراه با اطلاعات ناشی از مطالعه‌ی باقیمانده‌ی فلزات بسیار مفید است.
• پایداری خوب در برابر اکسیدشدن و کنترل مقدار ماده افزودنی بازدارنده اکسیداسیون از موارد اصلی مورد نیاز به منظور افزایش طول عمر روغن می‌باشد.
• ضریب توان یک روغن ترانسفورماتور، کسینوس زاویه‌ی فاز میان ولتاژ سینوسی به‌کار رفته در روغن و جریان حاصل در روغن است. ضریب توان نمایانگر کاهش خاصیت دی الکتریکی در روغن است. مقدار زیاد ضریب توان نشان دهنده‌ی آلودگی‌هایی مانند آب، کربن، صابون‌های فلزی، مواد رسانا و مواد حاصل از اکسیدشدن‌ است.
• وزن مخصوص روغن‌های معدنی بر نرخ انتقال گرما تأثیر می‌گذارد.
• گرانروی یک روغن خنک‌کننده، بر روی نرخ انتقال گرما و به دنبال آن افزایش دمای دستگاه و همچنین بر روی سرعت حرکت اجزاء دستگاه تأثیر می‌گذارد. استفاده از روغن دارای گرانروی بالا، به ‌ویژه در شرایط دمایی سرد، سبب ایجاد محدودیت‌هایی در جریان روغن می‌شود.
• چگالی بار استاتیکی تمایل روغن‌های ترانسفورماتور در باردار شدن استاتیکی را تعیین می‌کند. گاهی اوقات، تخلیه‌ی بار الکتریکی سبب ایجاد خرابی در ترانسفورماتورها می‌شود.
• روغن‌های دارای کلر و دیگر هالوژن‌ها با مقادیر بیش از 1/0 درصد به‌عنوان مواد خطرناک تلقی شده و مورد استفاده قرار نگیرد.

انواع کمپرسور

انواع کمپرسورها در صنعت

کمپرسورها، فشار هوا یا هر ماده‏ی گازی شکل دیگر را در طول یک یا چند مرحله افزایش داده و انرژی را به گاز یا هوا منتقل می‏کنند. در نتیجه‏ کاهش حجم گاز فشرده شده، دما و چگالی آن افزایش می‏یابد.
کمپرسورها به دو دسته‏ کلی کمپرسورهای جابجایی و کمپرسورهای دینامیکی تقسیم می‌شوند. در کمپرسورهای جابجایی، گاز به داخل محفظه کشیده شده و پس از تراکم به بوسیله ی یک پیستون رفت و برگشتی، از محفظه خارج می‏شود. کمپرسورهای دینامیکی نیز بر این اساس کار می‏کنند که پره‏های توربین ابتدا به گاز سرعت داده و سپس به طور ناگهانی سرعت آن را کاهش داده و به فشار تبدیل می‌کنند.
کمپرسورهای دورانی معمولاً برای تراکم هوا در فشارهای پایین و حجم زیاد کاربرد دارند، در حالی که کمپرسورهای رفت و برگشتی بیشتر به منظور تراکم گاز در فشارهای بالا و حجم‏های کم استفاده می‏شود. در مقایسه با کمپرسورهای پیستونی، در کمپرسورهای دورانی و مارپیچی، روغن علاوه بر روانکاری، وظیفه‏ آب‏بندی و انتقال گرما را نیز به عهده دارد.

- کمپرسورهای جابجایی

1-1- کمپرسورهای رفت و برگشتی پیستونی

انواع مختلفی از این نوع کمپرسورها در طول سالیان گذشته ساخته شده‏ است. در تمامی این کمپرسورها، با حرکت یک یا چند پیستون درون یک یا چند سیلندر، هوا متراکم می‏شود. پیستون توسط یک میله (شاتون) به میل‏ لنگ متصل شده است. میل‏لنگ معمولاً با استفاده از یک موتور الکتریکی یا یک موتور احتراق داخلی چرخانده‏ می‏شود. هنگامی که پیستون بالا می‏رود. هوای درون محفظه‏ی سیلندر متراکم شده و از دریچه‏ی خروجی از سیلندر خارج شده و به داخل سیستم حرکت می‏کند، به هنگام پایین آمدن پیستون نیز، دریچه‏ ورود هوا باز شده و هوا به داخل محفظه کشیده می‏شود.
شباهت بسیاری میان کمپرسورهای رفت و برگشتی و موتورهای احتراق داخلی وجود دارد. هم کمپرسورهای رفت و برگشتی و هم موتورهای احتراق داخلی دارای سیلندر، پیستون و میله‌های اتصال می‌باشند. اما کمپرسورهای رفت و برگشتی دارای دو تفاوت مهم با موتورهای احتراق داخلی هستند. اول اینکه سوپاپ های کمپرسور به صورت خود عملگر بوده در حالی‌که سوپاپ‌های موتورهای احتراق داخلی با استفاده از نیروی منتقل شده از طرف موتور عمل می‌کنند، تفاوت دیگر این است که در کمپرسورهای رفت و برگشتی با کارتر‌های تحت فشار، میله‌ی اتصال مستقیماً به پیستون وصل نبوده و به میله‌ی کراس هد وصل شده و میله‌ی کراس هد به پیستون وصل می‌گردد. وجود این سیستم در ساختمان کمپرسورها مزایای زیادی دارد. از جمله این که در این حالت می‌توان سیلندر را توسط یک روانکار خاص، روانکاری کرده و یا حتی آن را روانکاری نکرد.

1-2- کمپرسورهای دورانی و کمپرسورهای دورانی پره‏ای

کمپرسورهای دورانی پره‏ای، یک نوع کمپرسور جابجایی مثبت می‏باشند. این کمپرسورها دارای یک روتور با پره‏های فلزی هستند که طول این پره‏ها می‏تواند تغییر کند. این روتور به صورت خارج از مرکز در یک سیلندر قرار گرفته است، با دوران روتور، درون سیلندر، هوای محبوس در بین پره‏ها متراکم می‏گردد. تنها قعطات متحرک در این کمپرسورها، روتور و پره‌ها می‌باشند. در این کمپرسورها به هیچ نوع سوپاپی نیاز نمی‌باشد اگر چه روتور این کمپرسورها کاملاً متقارن است، اما عملکرد پره‌ها و نیروی وارد شده بر پره‌ها به علت فشار موجود در بین آنها سبب ایجاد مقداری ارتعاش می‌گردد. تعداد پره‌های این کمپرسورها می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال پمپ خلاء دارای یک یا دو پره و بوسترهای فشار دارای 24 پره می‌باشند. علاوه بر ایجاد سایش در نوک پره‌ها وجود اختلاف فشار در طرفین پره‌ها نیز سبب ایجاد سایش در دیواره‌های پره‌ها می‌گردد. به منظور کاهش بارهای وارده بر پره‌ها، تعداد آنها را افزایش می‌دهند.

از فواید این کمپرسورها می‏توان به موارد زیر اشاره کرد:

• این کمپرسورها دارای ابعاد کوچکی می‏باشند.
• هزینه‏ی اولیه‏ی این کمپرسورها کم است.
• فنداسیون ویژه‏ای برای این کمپرسورها لازم نیست.
از معایب این کمپرسورها می‏توان به بازدهی کمتر این کمپرسورها نسبت به انواع مارپیچی اشاره کرد.

1-3- کمپرسورهای مارپیچی

برخلاف کمپرسورهای رفت و برگشتی، کمپرسورهای مارپیچی به منظور تأمین جریان پیوسته‏ هوای متراکم طراحی شده‏ است. کمپرسورهای مارپیچی دارای دو محور گردان بوده و از اصل جابجایی استفاده می‏کنند. این دو محور برخلاف جهت یکدیگر دوران می‏کنند. یکی از دو محور، متراکم‏ کننده و دیگری چرخ دلاله (بدون بار) می‏باشد. هر دوی این محور‏ها در یک محفظه در حال دوران میباشند. با دوران این محور‏ها، حجم هوای محبوس در بین دو محور، رفته ‏رفته کوچکتر شده و هوا متراکم می‏شود. سپس هوای متراکم‏ شده محفظه را ترک می‏کند. محور متراکم‏ کننده در این کمپرسورها دارای مقطع مارپیچی محدب می‏باشد، در حالی که محور بدون بار (چرخ دلاله) دارای سطح مقطع مارپیچی مقعر می‏باشد. در کمپرسورهای مارپیچی بدون روغن، دو محور به گونه‏ای با یکدیگر درگیر می‏شوند که سطوح آنها با یکدیگر تماس نمی‏یابد، درحالی که در کمپرسورهای مارپیچی که از روغن استفاده می‏کنند، سطوح محور‏ها با یکدیگر تماس داشته و بنابراین نیازی به تعادل از طریق دنده وجود ندارد.
از مزایای کمپرسورهای مارپیچی، حجم کوچک، جریان پیوسته و ارتعاشات کم را می‏توان نام برد.

1-4- کمپرسورهای دورانی پره مستقیم

این کمپرسورها از دو روتور با محورهای موازی تشکیل شده‌اند. این محورها بر روی یاتاقان‌هایی سوار شده‌اند. در انتهای این محور‌ها از یک جفت دنده‌ی چرخ دنده‌ با میل بادامک به منظور ایجاد هم زمانی استفاده شده است. روتورها می‌توانند دارای دو، سه یا چهار لُب باشند. محور دوار، با حرکت خود مقداری گاز را در محفظه‌ی خالی بین لُب و دیواره به دام می‌اندازد و با دوران بیشتر این محور گاز محبوس از خروجی خارج می‌شود.
این کمپرسورها از دو روتور متقارن که به شکل 8می‏باشند تشکیل شده‏اند. روتورها به وسیله‏ی چرخ‏دنده‏های خارجی چرخانده می‏شوند وظیفه‏ روغن، روانکاری دندانه‏ های روتورها و یاتاقان‏ها می‏باشد. فواید این کمپرسورها، تأمین هوای فشرده بدون روغن و در حجم زیاد و ارتعاشات کم می‏باشد.

1-5- کمپرسورهای دینامیکی

در این ماشین‏ها، از پروانه‏ های محوری و گریز از مرکز به منظور ایجاد سرعت در گاز استفاده می‏شود. سپس سرعت ایجاد شده در گاز به فشار تبدیل می‏شود. کمپرسورهای گریز از مرکز و محوری، ماشین‏های دینامیکی هستند که معمولاً در سرعت‏های بالا کار می‏کنند.

1-6-کمپرسورهای گریز از مرکز

کمپرسورهای گریز از مرکز، کمپرسورهای دینامیکی هستند که از پروانه‏ های با سرعت بالا به منظور شتاب‏دهی به هوا استفاده می‏کنند. این کمپرسورها قادر به تأمین مقدار زیادی هوای فشرده می‏باشند. از خصوصیات این کمپرسورها می‏توان به موارد زیر اشاره کرد:
• این نوع کمپرسورها در سرعت‏های بالایی کار می‏کنند و دارای سر و صدای زیادی می‏باشند.
• برای دست‏یافتن به فشار موردنظر می‏توان از پروانه های چندگانه استفاده کرد.
• کمپرسور گریز از مرکز بدون روغن بوده و چرخ‏دنده‌هایی که باید روغن‏کاری شوند توسط آب‏بندی‏های محور از هوا جداشده‏اند.

1-7- کمپرسورهای محوری

این کمپرسورها دارای ردیف‏های متناوبی از پره‏های ثابت و متحرک بوده و با حرکت پره‏های متحرک در هوا یا گاز، سرعت آن افزایش می‏یابد، سپس با عبور هوا یا گاز از مسیرهای انبساطی میان پره‏های ثابت و متحرک سرعت آن کم شده و فشار افزایش می‏یابد.